معرفی دفتر
آشنایی با پرندگان
آشنایی با بیماری های طیور
آشنایی با واکسن های طیور
آشنایی با امنیت زیستی مرغداری
آشنایی با اصول پرورش پرندگان
آشنایی با بیماری های زنبور عسل
آشنایی با بیماری های کرم ابریشم
تلفن: 021-88953400-3
ایمیل: info@ivo.ir
کد پستی: 1431684965
اردك
اردك

اردك يكي از گونه هاي پرندگان آبزي است كه در بسياري از كشورهاي دنيا به صورت صنعتي
پرورش داده مي شود و گوشت آن در بسياري از رستوران ها مصرف مي شود. پرورش اردك در كشور ما بيشتر در استان هاي شمالي كشور نظير گيلان ومازندران وگلستان رايج ومتداول است.
در زبان فارسي علاوه بر اصطلاح اردك از اصطلاح مرغابي نيز استفاده مي شود ودر حقيقت وجه اختلاف اين دو واژه در زبان فارسي اينست كه در فارسي تنها به مرغابي هاي اهلي لفظ اردك اطلاق مي شود ومرغابي هاي وحشي ونيمه اهلي را اردك نمي نامند . ولي در اكثر زبان هاي زنده دنيا مرغابي هاي وحشي واهلي ونيمه اهلي را تنها با يك اسم مي شناسند . مثلاً در زبان انگليسي Duck ، در زبان فرانسه La Canard ودر زبان روسي Ytka ودر زبان عربي به آن « بط » مي گويند . از اين رو شايسته است در زبان فارسي نيز همان واژه اردك برتمامي گونه هاي مختلف اطلاق گردد .
مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه اردك وحشي مي تواند براي مسافت هاي طولاني پرواز نمايد ودر زمستان ها از مناطق سر نيمكره شمالي به آفريقا وآمريكاي لاتين مهاجرت نموده ودر تابستان ها دوباره به مناطق سرد نيمكره شمالي نظير اروپا وآمريكاي شمالي بازگردد .
اردك سر سبز يا مالارد Mallard يكي از مهم ترين گونه هاي اردك وحشي است كه بيشتر گونه هاي اهلي از آن بوجود آمده است 
 
 
تاريخچه پرورش اردك :
اردك يكي از اولين گونه هاي پرندگان است كه توسط آدمي اهلي شده است وبه نظر مي رسد كه اهلي كردن آن در كشور مصر صورت گرفته باشد ، زيرا كه در حفاري هاي به عمل آمده بر روي گور امنحوتب سوم يكي از فراعنه باستاني مصر كه در حوالي 1500 سال قبل از ميلاد مي زيسته است ، تصوير يك اردك در بين گل هاي لوتوس مشاهده شده است ، وگفتني است كه مصريان باستان يكي از اولين اقوام كهن بشري هستند كه اقدام به جوجه كشي از اين پرنده نمودند وشايد علت توجه مصريان باستان به پرورش اين پرنده ، كانال هاي متعدد آبي ورودخانه طويل وممتد نيل بوده باشد وامروزه نيز پرورش اردك به شدت در مصر رايج ومتداول است .
در زمان سلطنت تينيت ها وممفيت ها كه تمدن مصريان باستان به اوج شكوفائي خود رسيد ، افراد به پرورش حيواناتي نظير گاو وحشي ، آهو ، كبوتر ، غاز واردك علاقه زيادي نشان مي دادند .
اولين گزارشي كه از پرورش اردك بجاي مانده ، متعلق به سال 185 قبل از ميلاد است كه پلين Pline ضمن اشاره به وجود انواع مرغ وخروس هاي اهلي ووحشي ، اسمي نيز از اردك وغاز مي برد . بعدها وارون Varron شاعر ودانشمند يوناني كه در سال 116 قبل از ميلاد مي زيسته است در كتاب خود از علاقمندي يوناني ها ورومي ها به پرورش اردك ياد كرده است وبالاخره كولومل در كتاب خود تحت عنوان « كشاورزي » از اردك نام برده وبحث مفصلي زبه ميان آورده واظهار مي دارد كه اردك در روزگار وي سمبل پرندگان اهلي وماكيان مي باشد . كولومل مي نويسد : « براي نگهداري وپرورش اين حيوان ، بسياري از ثروتمندان رومي باغ ها وچمنزارهاي زيبا ووسيعي را اختصاص داده وسعي مي كرده اند كه با بوجود آوردن چشنه هاي كوچك وحوض هاي متعدد وجوي هاي باريك ، وضع مناسب ومساعدي را براي پرورش اردك بوجود آورند ، صاحبان چنين اماكني ، خود نيز از وجود چنين باغ هايي لذت برده ودر آن جا به خوشگذراني واستراحت مي پرداختند » وي ادامه مي دهد كه : « بسياري از دامپروران به منظور افزايش ميزان جوجه آوري ، با جمع آوري تخم اردك هاي وحشي وقرار دادن آن در زير اردك هاي ماده ، به ميزان جوجه هاي خود مي افزودند .
 برخي اسناد موجود گواهي مي دهند كه يكي از قديمي ترين مللي كه به پرورش اردك پرداخته است ، قبايل سرخ پوست آمريكا بوده اند . اين قبايل تامدت ها بعد از كشف قاره آمريكا به نام هنديان غربي شناخته مي شدند واز اين رو اولين اردك هاي پرورش يافته توسط آنان به نام اردك هاي هندي Indian Duck معروف شدند وامروزه ارك هاي نژاد بربري Barbarie Duck در حقيقت واريته اي از اردك هندي است .
 در سال هاي بعد از 1550 ميلادي به تدريج اردك هاي اهلي از آمريكا ويا ساير نقاط دميا وارد اروپا شدند وپرورش آن ها در فرانسه ، انگليس ، ايتاليا وساير كشورهاي اروپايي متداول گرديد . 
نقوش برجاي مانده از تمدن هاي كهن ايراني در كردستان و شوش ، نيز تصاوير مرغ هاي خانكي وبخصوص غاز ومرغابي را نشان مي دهد كه اين امر خود نشان دهنده آشنايي آريايي ها با پرورش اين پرندگان بوده است .
در هندوستان ، اتو اهلرس Otho Ehlers در كتابش مي آورد كه در شهر بمبئي شاهد مزرعه بزرگي به نام پنگراه پل بوده است كه بسياري از مرغ هاي اهلي نظير مرغ واردك نگهداري مي شده اند واين پرندگان در دستجات مختلفي گردآمده وجايگاهي مخصوص بخود داشتند .
 
رده بندي علمي اردك :
                        رده    :     پرندگان          Aves
                        زيررده :    پرندگان حقيقي Neornithes    
                        راسته   :   غازسانان    Anseriformes                       
                        تيره     :   مرغابيان     Anatidae
                        زير تيره : آن سرينه Anserine ( غازها قوها )
                        زير تيره : آنانينه Anatinae )اردك هاي حقيقي)
 
 
انواع نژادهاي اردك :
نژادهاي اردك بسيار زياد است . وجود نژادهاي وحشي ونيمه وحشي اين تعداد را پيچيده تر مي سازد . پرخانواده ترين ادرك وحشي وشايد منشاء تمام اردك هاي كنوني جهان نژاد مالارد باشد . در آغاز به معرفي برخي از نژادهاي وحشي ونيمه اهلي مي پردازيم وسپس سراغ نژادهاي اهلي مي رويم :
 
الف – نژادهاي وحشي ونيمه اهلي اردك : 
اولاً – اردك هاي روي آب چر Surface feeding duck :
اين اردك ها عمدتاً از قوها وغازها كوچك تر ، گردن وپاهاي كوتاهتري در مقايسه با آن ها دارند ومرغابي نواحي باتلاقي ، تالاب ها ورودخانه ها ودرياچه هاي آرام اند . شكل نر وماده متفاوت است وجوان ها شبيه ماده ها هستند . هنگام تغذيه از گياهان آبزي سر را به ته آب فرو مي برند وانتهاي بدنشان در سطح آب قرار مي گيرد . در فصل توليد مثل برخي از نرها به ماده ها شباهت پيدا مي كنند . داراي آينه بالي مستطيل شكل ومشخص اند وآشيانه خود را روي زمين لابلاي ني ها يا در سوراخ ها مي سازند . اين گروه شامل نژادهاي زير است:
 
1 . گيلار Wigeon:
2 . ارده اي Gadwall:
3 . خوتكا Teal:
4 . سرسبز Mallard :
5 . فيلوش Pintail :
6 . خوتكا ابرو سفيد Garganey:
7 . نوك پهن Shoveler :
8 . مرمري Marbled Duck:
 
ثانياً : اردك هاي غاز نما Shelducks :
پرندگاني آبزي اند كه شكل ظاهريشان شبيه غازهاست واز اردك ها اندكي بزرگ تر وسر وگردني درازتر دارند . منقارشان كوتاه وقوي وپاهايشان نسبتاً بلند وشبيه غازهاست ودر وسط سطح شكمي قرار دارد . به آساني راه مي روند ودر اراضي كشاورزي وهمچنين روي آب مي چرند . نر وماده همشكل اند ودر سوراخ هاي درخت ها ، روي زمين وگاهي در تپه ماهورهاي سنگلاخي نزديك آب آشيانه مي سازند . در ايران دو گونه : تنجه وآنقوت ، از اين گروه يافت مي شوند . اين گروه شامل دو گونه زير است:
9 . آنقوت Ruddy Shelduck :
10. تنجه Shelduck :
 
ثالثاً : اردك هاي غواص Diving Ducks :
اين گروه شامل اردك هايي است كه در دريا وآب هاي شيرين به سر برده ودرون آب شيرجه مي روند وعمدتاً در آب هاي وسيع ، مانند درياچه هاي بزرگ ، خليج ها ، مصب ها وخورها جنب وجوش دارند . پاهاي اين پرندگان ، در قسمت خلفي شكم قرار دارد كه از آنان شناگراني سريع مي سازد . هنگام برخاستن از آب ابتدا مسافتي را به صورت بال زدن روي آب پيموده ، سپس به پرواز در مي آيند . عمدتاً از نرم تنان وگياهان آبزي تغذيه مي كنند . نر وماده همشكل نبوده وروي زمين يا در سوراخ ها آشيانه مي سازند . اين گروه شامل نه گونه زير است:
 
11 . اردك تاجدار Red crested Pochard :
12 . اردك سر حنايي Pochard  :
13 . اردك بلوطي Ferruginous Duck :
14 . اردك سياه كاكل   Tufted Duck :
15 . اردك سر سياه Scaup :
16 . اردك چشم طلايي  Goldeneye :
17 . اردك اسكوتر سياه Common Scoter :
18 . اسكوتر بال سفيد Velvet Scoter :
19 . اردك دم دراز Long tailed Duck :
 
رابعاً : اردك هاي ماهي خوار Sawbills 
اردك هاي غواص ، با منقار كشيده وباريك وكناره هاي داندانه دار كه انتهايش خميده ورو به پايين است ، در تعقيب وشكار ماهي ، بسيار ماهرند وروي سرشان تاجي ديده مي شود . از روي آب ، سنگين برخاسته ، اما داراي پروازي سريع ومستقيم اند كه صداي بال زدنشان سوت مانند است ( به جز اردك ماهي خوار سفيد ) . در هنگام پرواز به واسطه نگه داشتن سر وگردن به طور مستقيم ودر يك امتداد ، بدنشان كشيده ودراز به نظر مي آيد . اين پرنده ها به واسطه لكه هاي سفيد پر وبال شان از غواص ها متمايز اند . نر وماده همشكل نيستند . عمدتاً پرندگاني ساكت اند ، به جز در نمايش هاي جنسي ، كه پرنده ماده ، صداي فرياد مانندي دارد از خود سر مي دهد . اين پرندگان روي زمين يا در سوراخ ها آشيانه مي سازند . اين گروه شامل چهار گونه زير است:
 
20 . اردك ماهي خوا ر سفيد Smew :
21 . اردك ماهي خوار كاكلي Red breasted Merganser :
22 . اردك ماهي خوار Goosander :
23 . اردك سر سفيد White headed Duck :
   
ب - نژادهاي اهلي اردك :
نژادهاي متعددي از اردك اهلي در جهان وجود دارد كه اين نژادها به گروه هاي گوشتي ، تخمگذار ، دو منظوره وتزييني تقسيم مي شوند ودر اين جا به معرفي اين نژادها مي پردازيم :
1 . نژاد پكين Peckin :
2 . نژاد روئن Rouen:
3 . نژاد ايلسبوري Aylesbury:
4 . نژاد آنكونا Ancona:
5 . نژاد خالدار استراليايي Australian Spotted :
6 . نژاد هند شرقي Balck East Indies :
7 . نژاد اورپينگتون زرد Buff Orpington :
8 . نژاد كال Call:
9 . نژاد كمپل Campbell :
10 . نژاد كايوگا Cayugas :
11 . نژاد كرانه Coast :
12 . نژاد كاكل دار Crested :
13 . نژاد دوكلر Duclair :
14 . نژاد دونده هندي Indian Runner :
15 . نژاد نوك قلابي Hook Bill :
16 . نژاد زاغي Magpie :
17 . نژاد مسكوي Moscovy :
18 . نژاد روئن كلاير Rouen Clair :
19 . نژاد ساكسوني Saxony:
20 . نژاد ابريشمي Silky :
21 . نژاد اپيليارد نقره اي Silver Appleyard :
22 . نژاد آبي سوئدي Blue Swedish :
23 . نژاد زرد سوئدي Swedish Yellow :
24 . نژاد دلقك ولز Welsh Harlequin :
25 . نژاد مسكوفسكي Muscofascy :
26 . نژاد اوكرايني Ukraine :
27 . نژاد سياه سينه سفيد Black white Breast :
28 . نژاد زركالنايا Zercalnya :
 
منبع : كتاب پرورش وبيماري هاي پرندگان آبزي (اردك، غاز ، قو) تاليف دكتر احسان مقدس، انتشارات محمدي ، تهران، چاپ اول ، زمستان 1386
(استفاده از مطالب فوق با ذكر منبع بلامانع است )
 
دانلود فایل
قو


قو

 قو بزرگ ترين پرنده آبزي وشايد زيباترين وبا وقار ترين پرنده جهان باشد . گردن بسيار دراز وظريفي دارد ومثل ساير پرندگان آبزي جثه اي نسبتاً بزرگ دارد . پاهايش كوتاه وپنجه اش پرده دار است . نر وماده به قدري هم شكلند كه تشخيص آن ها از يكديگر دشوار است . قوها معمولاً سفيدند اما دو گونه قوي سياه هم هست ، يكي قوي سياه استراليايي كه پر وبالش جز نوك شاهپرهايش سياه است وديگري قوي گردن سياه آمريكاي جنوبي كه رنگ پرهاي گردن آن سياه است پس همان طور كه ديديم قوي نيمكره شمالي پرهاي سفيد وقوي نيمكره جنوبي پرهاي سياه وسفيد يا سياه دارند .
در زبان انگليسي به قو Swan مي گويند البته هر كدام از قوي نر وماده نام هاي متفاوتي دارند براي مثال به قوي نر cob وبه قوي ماده Pen وبه جوجه قو cygnets مي گويند . در زبان عربي به قو طائر التم وگاهي نيز بجع مي گويند . نام علمي اين پرنده Cygnus است .
قو پاهاي كوتاهش را مثل دو پارو به كار مي گيرد وروي آب به نرمي وبا شكوه سر مي خورد وپيش مي رود . اما روي زمين زشت وكند راه مي رود .از روي آب نيز به دشواري به هوا مي پرد ، بايد مدتي روي آب بدود تا بتواند پرواز كند ولي وقتي در هوا به پرواز درآمد باز شكوه ووقارش را بازمي يابد وبا سرعت وقدرت پرواز مي كند . قوها ، مثل غازها با آرايشي شبيه شكل 8 پرواز مي كنند .
بيشتر وقت قو به شنا مي گذرد وسهم عمده اي از غذاي خود را از آب به دست مي آورد . قو براي اين كار سر وگردن خود را در آب فرو مي برد واز گياهاني كه در قعر آب مي  رويند ، استفاده مي كند . اين پرندگان خصوصاً در زمان رشد به آب هاي پهناور نيازمندند ، چون در صورتي كه براي مدت طولاني در خشكي به سر برند ، وزن قابل توجه بدن آن ها ، ممكن است مانع از رشد پاها شود .
منقار قو بلند است . جوجه قوها مايل به خاكستري يا قهوه اي هستند وبه علت همين رنگ پرها ، هنگامي كه در دسته هاي بزرگ ، بالغ ها وجوجه ها با هم ادغام مي شوند ، بلافاصله از هم قابل تمييز هستند .
برخلاف تصوري كه ممكن است از جثه بزرگ قو در ذهن تداعي شود . آن ها پروازگران ماهر وقدرتمندي هستند ومي توانند صدها مايل مهاجرت كنند . جالب اين كه دسته هاي مختلف قو هر ساله به همان جايي باز مي گردند كه پاييز وزمستان سال قبل در آن جا به سر برده بودند .
اين قوهاي عظيم الجثه كه طول بال هايشان به 5/2 متر مي رسد ، در گذشته به دليل پرهايشان به شدت شكار مي شدند وروبه انقراض داشتند . امروزه توجه به قوانين حفاظت منابع طبيعي تعداد اين قوها افزايش يافته است .
در برخي از مناطق جهان گله هاي بزرگي از قوهاي بالغ وقوهاي خاكستري رنگ جوان را مي توان ديد كه براي خوردن دانه جمع شده اند . گاه مي توان آواز دسته جمعي آن ها را از فاصله سه كيلومتري شنيد .
ايران نيز از مناطقي است كه هر ساله در فصل پاييز وزمستان ميزبان قوهاي مهاجر است . بخش هاي مختلف ايران در اين موقع از سال پذيراي قوهاي گنگ وقوهاي ترومپت زن است كه از مناطق مختلف به اين سوي مي آيند .
قو به عنوان پرنده زينتي براي استخرها وپارك ها نگهداري مي شود وبرخلاف زيبائي با شكوه صداي دلكشي ندارد . پرهاي قو ومخصوصاً پرهاي ريز سينه آن بسيار نرم ومعروف است ودر ساختن بالش ولحاف مصرف دارد واز نرمي ضرب المثل شده ، مي گويند : فلاني توي پر قو خوابيده ويا بزرگ شده كه كنايه از راحتي وآسايش است . گوشت قو چرب وتا حدي سفت است وزياد مورد پسند ومطبوع نيست .
 
 
 
نژادهاي قو :
جنس قو شامل گونه هاي زير است :
  • قوي سياه Black swan با نام علمي Cygnus atratus
  • قوي ترومپت زن Trumpeter swan با نام علمي Cygnus buccinator
  • قوي سوت زن يا توندرا  Whistler or tundra  Swan  با نام علمي Cygnus columbianus
  • قوي فرياد كش Whooper swan با نام علمي Cygnus Cygnus
  • قوي گردن سياه Black necked swan  با نام علمي Cygnus melanocorypha
  • قوي گنگ mute swan با نام علمي Cygnus olor
  • قوي كوچك Swan Bewick s با نام علمي Cygnus Bewicki
 
 
1 . قوي گنگ  Mute Swan :
نام علمي آن Cygnus olor است . طول اين پرنده 153 سانتي متر است ورنگ تمام بدنش سفيد است . جثه اش به اندازه « قوي فرياد كش » ، ولي بزرگ تر از « قوي كوچك » است ونشانه تشخيص آن از هردوي آن ها ، منقار نارنجي با قاعده برآمده وسياه مي باشد .   منقار پرنده  نر اندكي بزرگ تر از منقار پرنده ماده است . پرنده اي با شكوه است كه هنگام حركت در آب گردنش را به شكل زيبايي خم مي كند ومنقارش را رو به پايين مي گيرد . هنگام شنا ، اغلب شاهپرهاي بال را بلند مي كند . پاهاي اين قو سياه است وبه ندرت ممكن است خاكستري باشد . دم برجسته قوي گنگ آشكارا برجسته وبرتر از انواع ديگر است . پروازش پرتوان ومستقيم است كه در اين حالت گردنش كشيده ، در امتداد بدن قرار مي گيرد . پرنده نابالغ به رنگ قهوه اي چركي است وتا سال دوم ، به تدريج ، پر وبالش سفيد مي شود . اين پرنده از گياهان آبزي وغلات تغذيه مي كند . صداي اين پرنده در فصل توليد مثل ، خشن ونعره مانند است اما در بقيه فصول آرام است . جز در فصل زاد وولد هميشه به طور دسته جمعي زندگي مي كند وگاهي به صورت گله هاي خيلي بزرگ ديده مي شود .
 
2 . قوي ترومپت زن Trumpeter swan
نام علمي آن Cygnus buccinator است . اين نوع قو ، بزرگ ترين ونادر ترين نوع قو در جهان مي باشد وبرخي براين باورند كه نسل اين نوع قو در معرض خطر انقراض بوده وبايد براي حفظ نسل آن اقدامات جدي در سراسر جهان معمول گردد .
قوي ترومپت زن در مناطق شمالي ، چمنزارها وپارك هاي طبيعي سرتاسر كانادا وايالات متحده آمريكا از جيز باي تا سلسله جبال راكي ودر جنوب از ميسوري تا وايومينگ پراكنده اند در كانادا اين پرنده در مناطق مركزي آلبرتا ، ساكسچوان ، مانيتوبا ودر طول سواحل جيمزباي اونتاريو تا ايالت كبك زندگي مي كند . تعداد كل آنان مشخص نيست .
 
3 . قوي فرياد كش  Whooper Swan :
نام علمي آن Cygnus Cygnus است . اين پرنده 153 سانتي متر طول دارد وبه اندازه قوي گنگ ، اما شبيه قوي كوچك است ، با اين تفاوت كه گردن ومنقارش بزرگ تر وزردي روي منقارش بيشتر است . منقار اين پرنده ، از قاعده تا نوك زرد ونوك منقار وابتداي آن سياه است . اين نوع قو به علت نداشتن برآمدگي روي پيشاني ، به راحتي از گونه هاي ديگر قابل تمييزاست . گردن را راست نگه مي دارد ودر پايين گردن خميدگي بخصوصي دارد . بدن آن ها حالتي مربع شكل دارد . پروازش آرام وبي صداست ، اما شبيه قوي گنگ بال زدن محكمي دارد . پرنده نابالغ وجوان ، شبيه نابالغ قوي كوچك است با اين تفاوت كه سر وگردنش بزرگ تر است . در اولين زمستان ، اغلب پرندگان جوان ، همراه پرندگان بالغ اند . صداي اين پرنده شبيه قوي كوچك است .
 
4 .  قوي كوچك Bewick Swan :
نام علمي آن Cygnus Bewicki است .اين پرنده 122 سانتي متر طول دارد . از قوهاي ديگر كوچك تر است وگردن ومنقاري كوتاهتر دارد ولكه هاي قسمت زرد منقار رقيق تر بوده وگسترش كمتري دارد  . پرنده بالغ شبيه قوي فرياد كش است ، با اين تفاوت كه زردي منقارش در قاعده ، كمتر از قوي فرياد كش است واز قوي گنگ ، به واسطه رنگ منقار وكوچكي جثه اش متمايز است . گردنش را راست نگه مي دارد وصدايش بسيار آرام است . پرنده نابالغ ، شبيه قوي فريادكش است ومنقارش صورتي مايل به بنفش است ، بدون قاعده سياه رنگ . بال زدنش از قوي گنگ سريع تر است وبيشتر شبيه غازها پرواز مي كند .
اين پرنده بومي مناطق شمالي روسيه از دلتاي كانين Kanin   تا دلتاي لينا Lena بوده وزمستان ها را در شمال ژاپن ، جزاير انگلستان ، شمال اروپا ، دانمارك وايرلند مي گذرانند ولانه هاي خود را معمولاً در جزاير كوچك در مصب رودخانه ها ودرياچه ها ونزديك آبگيرهاي توندرا مي سازد .  به صورت مهاجر زمستاني ، در شمال ايران وتركيه ، به طور اتفاقي وسرگردان ، در عراق وشمال غربي عربستان وعمان مشاهده مي شود .
 
5 .قوي توندرايا سوت زن    Tundra or Whistler Swan :
نام علمي آن Cygnus columbianus است . نام هاي ديگر آن قوي توندرا Tundraوقوي سوت زن Whistler Swan است .گونه ديگري از قو است كه شباهت بسياري به قوي فريادكش دارد . علت تسميه اين قو به سوت زن اينست كه اين قو در هنگام مهاجرت با به هم زدن بال نيرومند خود صدايي شبيه سوت از خود مي دهد وهركسي كه در اطراف وجود داشته باشد مي تواند اين صدا را بوضوح بشنود .
قوي توندرا پرنده اي بزرگ است كه اندازه بدن آن متفاوت است اما معمولاً طول بدن پرنده بين 3 تا 4 پا است وطول بال هاي آن در حدود 7 پا مي باشد .قوي توندرا از نظر اندازه بدن كوچك تر از قوي فريادكش است واين يكي از تفاوت هاي آن با اين گونه است .
 
6 . قوي سياه Black Swan:
نام علمي آن Cygnus atratus است ودر استراليا وتاسماني يافت مي شود وبعدها به نيوزلند وقاره اروپا وارد شد . قوي سياه بيشتر در تالاب هاي جنوب استراليا زندگي مي كند وتمايلي به زندگي در مناطق شمالي ندارد . اين نوع قو در گستره اي از جنوب شرقي تا جنوب غربي استراليا وجنوب شرقي تاسماني ديده مي شود . اين پرنده در آغاز به عنوان حيوان خانگي وارد اروپا شد ولي اكنون مي توان آن را به صروت وحشي نيز در اين قاره مشاهده كرد . تعداد اين نوع قو در نيوساوت ولز استراليا بچندين هزار تا ده هزار عدد تخمين زده مي شود .
 
7 . قوي گردن سياه Black neck Swan :
نام علمي آن Cygnus melanocorypha است وبلندي اين پرنده 113 تا 137 سانتي متر ووزن آن بين 4 تا 7 كيلوگرم است ودر آمريكاي جنوبي زندگي مي كند . قوي گردن سياه كوچك ترين نوع قو در جهان است وهمچنين اين قو تنها قوئي است كه رنگ بدن آن كاملاً سفيد است وتنها رنگ گردن آن مشكي است وخطوط سفيدي در اطراف چشم دارد . قوي گردن سياه منقاري خاكستري رنگ دارد كه در نزديكي قاعده آن زائده اي سرخ رنگ قرار گرفته است . قوي نر معمولاً به مقدار يك سوم برگ تر از قوي ماده است . قوهاي جوان به رنگ خاكستري روشن با منقار وپاهاي مشكي مي باشند ودر سال بعد رنگ بدن آن ها به رنگ سفيد درمي آيد .
منبع : كتاب پرورش وبيماري هاي پرندگان آبزي( اردك، غاز، قو) تاليف دكتر احسان مقدس، انتشارات محمدي، تهران، چاپ اول ، زمستان 1386.
( استفاده از مطالب فوق با ذكر منبع بلامانع است)
 
دانلود فایل
غاز

غاز
 
غاز يكي از پرندگان مهم آبزي است كه به علت شكل ، بزرگي جثه ، پرورش آسان وسر و صداي زيادي كه با مشاهده بيگانگان به راه مي اندازد ، تمايز خاصي دارد وبه همين علت به آن نام پرنده نگهبان داده شده است .
غاز پرنده اي بسيار تميز است وبيشتر اوقات استراحت خود را مصروف نظافت مي كند واز حالت هاي مهم اين پرنده عصبانيت وحالت تدافعي وگاهي حمله اي است كه موجب ترس ساير حيوانات وحتي انسان مي گردد . در چنين حالتي پرنده صدايي مانند سوت زدن از خود بيرون مي دهد كه بي شباهت به صداي مار نيست . صداي غاز نر در حالت طبيعي خشن وصداي غاز ماده ملايم وزير است . غاز در برابر سرما بسيار مقاوم ودر مقابل گرما حساس است وبه همين دليل بايد تابستان حتماً سايباني براي استراحت داشته باشد .
غاز پرنده اي با هوش وحساس است كه برخي از پرنده شناسان ضريب هوشي آن را بيشتر از ساير پرندگان مي دانتد . اين پرنده عمري طولاني دارد كه گاهي به حدود چهل سال مي رسد .
تاريخچه اهلي كردن غاز:
تاريخچه اهلي شدن غاز بسيار قديمي است به طوري كه نقوش زيادي از غاز در مقبره هاي مصريان قديم برجاي مانده است . در افسانه هاي تاريخي آمده است كه در سال 390 قبل از ميلاد ، شبي اقوام وحشي گل ها قصد حمله به سناي رم را داشتند اما سروصداي غازها موجب آگاهي مردم شد واين امر باعث شد تا شهر رم از حمله آنان نجات يابد واز آن زمان به بعد غاز در بين روميان از شهرت ومحبوبيتي خاص برخوردار گرديد .
هومر در 388 سال قبل از ميلاد مسيح تاريخچه اي در مورد پرورش غاز در روم نگاشت . سپس بره Brehh طبيعي دان مشهور براي اولين بار شرح وخصوصيات غاز را به رشته تحرير درآورد . در قرن هفدهم ميلادي مطالعات جانورشناسي بر روي غاز شروع شد وبلون Belon مشخصات دو نوع از غازهاي موجود را ذكر كرده است .
در روايات اسلامي آمده است كه چون بامداد روز نوزدهم ماه رمضان سال 41 هجري قمري فرارسيد وحضرت علي (ع) به منظور اقامه نماز صبح از خانه بيرون مي آمد ، غازها به پيشواز حضرت رفتند وشروع به سر وصدا نمودند وحضرت فرمود : اينان فرياد كنندگاني هستند ، كه در پي آنان نوحه گراني خواهند آمد .
غازهاي امروزي ، اغلب از غاز وحشي خاكستري مصر يا آنسر آنسر Anser anser پديد آمده واحتمالاً دو تا سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح در سرزمين  مصر به صورت اهلي درآمده اند . رومي ها غاز را به عنوان پرندگان مقدس ونگهبان در معابد خود نگهداري مي    كردند . آنان اولين قومي بودند كه به سال 230 ميلادي در باره نحو تهيه غذاهاي متنوع از گوشت غاز كتاب نوشته اند .
از آن جا كه محل لانه سازي وتكثير غازهاي خاكستري شمال اروپاست ، لذا به نظر مي رسد كه آن ها توسط ژرمن ها اهلي گشته وسپس به وسيله رومي ها ، به روم برده شده ودر آن جا اقدام به نگهداري آن ها نموده اند . در به وجود آمدن غازهاي اهلي آسيايي ( مانند غازهاي چيني ) بيشتر از هرنوع ديگر غازهاي قوئي شكل آنسر سيگنوئيدس Aser sygnoides دخالت دارند . نگهداري غازها در اكثر كشورهاي دنيا به صورت سنتي وبا تعداد كم وندرتاً در بعضي از ديگر به حالت مدرن ومتمركز با تعداد زياد متداول است . از لحاظ كمي كشورهاي اروپاي شرقي از جمله لهستان ومجارستان بيشترين توليد گوشت غاز را در دنيا دارند . در بعضي از كشورها نگهداري غاز به همراه گوسفندان در چراگاه ها صورت مي گيرد ويا به تنهايي وبه طور متناوب از چراگاه ها استفاده مي نمايند . غازها بيشتر ترجيح مي دهند كه در مراتع مشغول چرا باشند تا شنا كردن وزندگي بر روي آب ، بنابر اين اغلب به طيور مرتعي يا چرا كننده نيز اطلاق مي شود .
 
رده بندي غازها :
همان طور كه قبلا ً نيز توضيح داده شد غازها جزو خانواده غازها Geese family ، واز تيره آن سرينه Anserinae ، از تيره مرغابيان     Anatidae ، از راسته غازسانان    Anseriformes ، اززير رده پرندگان حقيقي Neornithes ، از رده پرندگان Aves مي باشند .
تيره آن سرينه Anserinae :
اين تيره ، پرندگاني آبزي اند وبسيار پر سر وصدا مي باشند . گردن شان از اردك ها درازتر وسه انگشت جلويي پا ، پرده دار است . پاها تقريباً در وسط سطح شكمي قرار دارد . نر وماده همشكل اند وهنگام مهاجرت به شكل « 8 » پرواز مي كنند . رويم زمين ، در كنار اراضي باتلاقي وتالاب ها آشيانه ساخته وتوليد مثل مي كنند .
 
نژادهاي غاز :
اولاً : نژادهاي وحشي غاز :
اين نژادها معمولا به صورت وحشي در طبيعيت زندگي مي كنند وزمستان ها از مناطق سرد شمالي به سوي مناطق گرم جنوبي مهاجرت مي كنند وشامل انواغ مختلفي هستند كه در اين جا برخي از آن ها را معرفي مي كنيم :
1 . غاز پيشاني سفيدبزرگ White fronted GooseGreater:
2 . غاز پيشاني سفيدكوچك Lesser White fronted Goose :
3 . غاز خاكستري Greylag Goose :
4 . عروس غاز  Red breasted Goose :
5 . غاز مصري Egyptian Geese  :
 
ثانيا ً : نژادهاي اهلي غاز :
نژادهاي استاندارد شده اي كه از غاز امروزه در ايالات متحده آمريكا وساير نقاط دنيا وجود دارد ، اغلب از نژاد وحشي خاكستري بوجود آمده است . نژادهاي اقتصادي كه امروزه در اغلب پرورشگاه هاي مخصوص غاز در دنيا وجود دارند عبارتند از :
 
1 . نژاد تولوز Tuolouse :
2 . نژاد امبدن Embden  :
3 . نژاد چيني Chines :
4 . نژاد آفريقائي African :
5 . نژاد كانادائي Canada :
6 . نژاد سبواستوپول Sevastopol  :
 7 . نژاد  زرد آمريكايي American Buff
8 . نژاد زرد بريكون Brecon Buff :
9 . نژاد فرانكونيان Frankonian :
10 . نژاد ليني Leine  :
11. نژاد  ليپي گانز Lippeganse :
12. نژاد نرماندي Normandy :
13. نژاد سفيد نروژي Norwegian White :
14. نژاد مهاجر Pilgrim :
15. نژاد پومرانيان Pomeranian :
16. نژاد  رومي Roman :
17. نژاد اسكانيا Scania :
18. نژاد شاتلند Shetland   :
19 . نژاد سمالين Smalens :
20. نژاد استين باچر Stein bacher :
21. نژاد جزيره سوئدي Swedish Island  :
22. نژاد تولا Tula :
 
 
وضعيت پرورش غاز در ايران :
در ايران پرورش غاز به طور بسيار محدودي صورت مي گيرد . در شمال ايران نظير استان هاي گيلان ومازندران وگلستان وآذربايجان شرقي ودر بعضي نقاط ديگر كه چراگاه هاي سرسبزي دارند ، پرورش غاز براي مصرف شخصي ويا فروش كم وبيش متداول است . اصولاً با توجه به سهولت تغذيه ونگهداري غاز وهمچنين مقاومت نسبي آن در برابر بيماري ها وعوامل محيطي ، مي توان پرورش اين پرنده را در مناطقي از كشور كه چراگاه هاي مناسبي دارد ، توصيه نمود .
به منظور تحقيق وبررسي بر روي غازهاي بومي ، طرح تحقيقاتي در مركز تحقيقات منابع طبيعي وامور دام استان آذربايجان شرقي ( ايستگاه ملكان ) به اجرا گذاشته شده است . ودر اين بررسي مشخص گرديد كه در حال حاضر در حدود 72/38 % از جمعيت غازهاي موجود در منطقه شمال غرب در آذربايجان شرقي پرورش داده مي شوند .
در حال حاضر طي بررسي شناسائي پراكنش غازهاي منطقه آذربايجان كه توسط اين مركز انجام پذيرفته تعداد غازهاي موجود درآذربايجان شرقي در حدود 500000 قطعه برآورد گرديده است كه اگر اين رقم را به گله هاي 100 قطعه اي تقسيم كنيم ، در حدود 5000 نفر مي توانند با محدوديت هاي ذكر شده به صورت غير حرفه اي به پرورش غاز مشغول   باشند .75 درصد گله هاي غاز هر سال جهت فروش يا كشتار به بازار عرضه مي شوند كه بيشترين زمان فروش اواخر تابستان وفصل پاييز مي باشد وتوليد اصلي ، گوشت مي باشد واگر ميانگين وزن غازهاي عرضه شده به بازار را سه كيلو وتعداد غازهاي عرضه شده را 320 هزار قطعه در سال تخمين بزنيم ، حدود 960 تن غاز زنده به بازار عرضه مي شود . تنها توليد فرعي ، پر مي باشد كه در بين تعداد محدودي از روستاها وپرورش دهندگان غاز مورد بهره برداري قرار مي گيرد . به طور كلي به ازاي هر قطعه پرنده حداكثر 130 گرم چر در سال مي توان به دست آورد .
 
جايگاه غاز :
از نظر جايگاه ، براي نگهداري غازها احتياج به جايگاه هاي مفصل وسرمايه گذاري زياد نيست بلكه براي نگهداري غازها كافي است كه جايگاه سر پوشيده ومسقفي را در نظر گرفت تا ان ها را از هواي گرم واشعه آفتاب در تابستان ، برف وبوران وباران در زمستان محفوظ دارد . اما چنان كه در خصوص جوجه اردك نيز گفته شد ، جوجه غاز نيز احتياج به جايگاه ومراقبت هاي خاص دارد ، البته نه به اندازه جوجه مرغ وجوجه بوقلمون وحتي جوجه غاز از اين نظر از جوجه اردك نيز سرسخت تر است . تمام مطالبي كه در اين زمينه در مبحث مربوط براي جوجه اردك نوشته شده در مورد جوجه غاز نيز بايد اجرا شود ، با اين تفاوت كه سطح مورد استفاده براي جوجه غاز بيشتر است . بدين نحو كه براي هر جوجه غاز در هفته اول زندگي 08/0 متر مربع ودر هفته دوم 15/0 متر مربع سطح در نظر گرفته شود وتا زمان رفتن به گردشگاه وچراگاه كمي هم بر اندازه سطح مزبور افزوده شود . جوجه غاز از دو هفتگي به بعد نياز به حرارت دستگاه مادر نخواهد داشت وچنانچه هوا مساعد باشد مي توان جوجه غاز را در اين سن در فضاي آزاد نگهداري كرد . البته در باران هاي سخت وسرد احتياج به سر پناه خواهند داشت ، تا اين كه پرهاي پشت آن ها به قدر كافي رشد كند واين سرپناه تا تقريباً پنج هفتگي در شرايط جوي نامساعد لازم است .
 
توليد مثل غاز :
تخمگذاري در غازها در اوائل پاييز شروع مي شود . براي جمع آوري تخم غاز مخصوص جوجه كشي بايد غازهاي تخمي را مورد انتخاب قرار داد وبهترين آن ها را از نظر وزن وتعداد تخم وسلامت بدن وبنيه انتخاب نمود . معمولاً با اين منظور غازهائي را انتخاب مي كنند كه داراي وزن متوسط هستند .
از چند ماه قبل از جمع آوري تخم جوجه كشي ، غاز نر وماده را براي جفت گيري بين هم رها مي كنند . تشخيص جنسيت در غازها به خصوص در غازهاي جوان مشكل است غازهاي نر معمولاً بزرگ تر ووحشي تر از غازهاي ماده هستند . غازهاي ماده داراي طبعي ملايم وآرام بوده وكم وبيش ترسو به نظر مي رسند . غازهاي نر اغلب وحشي وجنجو مي باشند وحتي بعضي اوقات بدون هيچگونه دليلي به اطفال وپرندگان ديگر حمله مي كنند . غازنر داراي صدائي بلند است درحالي كه غاز ماده داراي صداي بم ووحشي مي باشد . گردن غاز نر بلند تر از غاز ماده بوده وحجيم تر مي باشد . اگر جمع آوري تخم جوجه كشي در بهار انجام گيرد بايد از پاييز غازهاي نر وماده را بين هم انداخت معمولاً جفتگيري بين غازها در تمام مدت سال انجام مي گيرد .
از هر غاز نر براي جفتگيري با 1تا 4 غاز ماده استفاده مي شود ولي معمولاً اختصاص دادن هر غاز نر براي 2تا 3 غاز ماده اثر بهتري از نظر جمع آوري تخم جوجه كشي مي دهد معمولاً هر غاز نر جوان را براي 2 غاز ماده در نظر مي گيرند جفتگيري ممكن است به طور گله اي ويا جفتگيري لانه اي صورت گيرد . در جفتگيري گله اي تعداد معيني غاز نر را در بين گله غازهاي ماده رها مي كنند وجفتگيري به طور آزاد در چراگاه ها صورت مي گيرد . معمولاً به اين منظور در هرهكتار زمين تا 42 غاز را مي توان پرورش داد . براي محدود كردن آن ها از نرده هائي به ارتفاع 60 تا 90 سانتي متر استفاده مي شود .
در غازهاي نژاد تولوز وآمبدن از سال دوم براي جوجه كشي ، تخم جمع آوري مي گردد ولي تجربه نشان داده است كه غازها در اين سن به خوبي به سن بلوغ نمي رسند ونتايج حاصله از نظر نطفه داري وجوجه درآوري خوب نيست از اين رو بهتر است جمع آوري تخم جوجه كشي در سال سوم صورت گيرد . غازهاي ماده را ممكن است 8 تا 10 سال وغازهاي نر را 6تا 7 سال نگهداري كرد .
غازها ممكن است روي زمين ويا در لانه هاي تخمگذاري كه از جعبه هاي بزرگ ويا بشكه تشكيل شده است تخمگذاري كنند . علايم شروع تخمگذاري در غازها به اين شكل ظاهر مي شود كه حيوان علاقه عجيبي به ساختن لانه تخمگذاري از خود نشان مي دهد وسعي مي كند كه با جمع آوري ريزه هاي كاه ونظير آن بستر نرمي تهيه نمايد ، باين ترتيب در بين دهقانان در اروپا اين اصطلاح معروف است كه غازي كه كاه به منقار داشته باشد آماده تخمگذاري است . براي هر 5 تا 6 غاز يك لانه تخمگذاري كافي است . لانه تخمگذاري ممكن است انفرادي يا گروهي باشد . در كف آن ممكن است تراشه نجاري ريخت . لانه هاي تخمگذاري را ممكن است داخل جايگاه ويا در جاي سر پوشيده اي در محل چراگاه غازها قرار داد جايگاه تخمگذاري بايد حتي الامكان در سطح زمين قرار گرفته وكاملاً نرم وصاف باشد . تخم غاز را بايد روزانه جمع آوري نمود وآن را در جاي سرد قرار داد . در فصل تخمگذاري غازها معمولاً هر دو روز يك بار تخم مي گذارند وپس از گذشت 10تا 12 روز چند روزي استراحت مي كنند وسپس دوباره تخمگذاري شروع مي شود . ميزان تخمگذاري در اغلب نژادهاي غاز كم است . در نژادهاي تولوز ومصري تعداد تخم كمي بيشتر از نژادهاي ديگر است . تخم غاز حجيم بوده ودو انتهايش كشيده ورنگ آن سفيد مي باشد . تخم غاز كمتر به مصرف خوراك مي رسد اغلب از آن براي جوجه كشي استفاده مي شود . تخم غاز را ممكن است در زير مرغ كرچ ويا بوقلمون ويا غاز قرار داد . در تشكيلات پرورش غاز به طريقه صنعتي اغلب ازمايش جوجه كشي براي تهيه جوجه ها استفاده مي شود . در جوجه كشي طبيعي در زير هر غاز 8 تا 10 عدد وزير هر مرغ 4 تا 6 عدد ودر زير هر بوقلمون 15 تا 19 تخم غاز قرار مي دهند .
اگر تخم غاز را در زير مرغ قرار مي دهند بايد در طي جوجه كشي بادست چرخانده شود زيرا مرغ نمي تواند به علت بزرگي تخم به آساني آن ها را بچرخاند . در نتيجه ممكن است تعداد زيادي جنين از بين بروند . مدت جوجه كشي بسته به نژاد غازمتفاوت است . معمولاً در نژادهاي كوچك 28 تا 30 روز ودر نژادهاي بزرگ مثل نژاد مصري وكانادائي 34 تا 35 روز مي باشد . در جوجه كشي طبيعي بايد دانه ومواد غذائي وعلوفه اي وآب كافي در دسترس غاز قرار داده وحتي قرار دادن يك ظرف مملو از آب براي آب تني در كنار پرنده ضروري ومفيد مي باشد.
 
منبع: كتاب پرورش وبيماري هاي پرندگان آبزي( اردك، غاز ، قو) ، تاليف دكتر احسان مقدس ، انتشارات محمدي، تهران، چاپ اول، زمستان 1386.
(استفاده از مطالب فوق با ذكر منبع بلامانع است )
 
دانلود فایل
لینک کوتاه